Op een winderige dag in Versailles, in september in 1783 werd onder het toeziend oog van Koning Lodewijk XVI en toekomstig president van de Verenigde Staten, Thomas Jefferson, een heteluchtballon opgelaten. Er waren geen mensen aan boord, maar wel een schaap, een eend en een haan. De ballon zag er prachtig uit: azuurblauw, bezet met Franse lelies en gouden zonnen, ter ere van de koning. Vijftien minuten lang bleef de ballon zweven, voor een rukwind een einde aan de tocht maakte. De ‘passagiers’ overleefden de ruwe landing en schreven geschiedenis. De eerste onbemande ballonvaart was een succes!
De eerste bemande poging kwam slechts 2 maanden later op 21 november. Dit maal met een luchtballon die gemaakt was door twee Franse broers, Etienne en Joseph Montgolfier.
Vanaf het centrum van Parijs steeg de ballon op en bleef gedurende twintig minuten zweven. Het publiek was uitzinnig. De ballonvaart was geboren.
Wat er vooraf ging aan de eerste ballonvaart
Annonay, een klein dorp ten zuiden van Lyon in Frankrijk, 1783. Het is koud buiten en Joseph Montgolfier, de zoon van een grote en rijke papierfabrikant, warmt zijn handen aan het haardvuur. Zijn aandacht wordt getrokken door een kledingstuk dat hangt te drogen bij datzelfde knisperende haardvuur. De warme lucht die uit de open haard ontsnapt bolt het hemd (of volgens sommigen de rok van zijn vrouw) op. Het brengt Joseph op een idee.
Samen met zijn broer doet hij een aantal experimenten tot ze op 4 juni 1783 een eerste publieke demonstratie durven te geven. Een grote linnen zak, bedekt met papier uit de papierfabriek van hun vader, wordt wel 900 meter hoog de lucht in gebracht. De broers krijgen dat voor elkaar door van wol en stro een vuurtje onder de linnen zak te stoken, die vervolgens door de ontstane hete lucht opstijgt.
Er gingen nog diverse testen en demonstraties voorbij, tot op 19 september de eerste luchtballon echt opsteeg, met een aantal dierlijke passagiers. In de eerste bemande vlucht, op 21 november van datzelfde jaar, namen de broers zelf geen plaats. Zij waren slechts toeschouwer, terwijl een markies en ambitieuze wetenschapper met medailles behangen werden na die eerste vlucht, maar vierden niettemin hun succes: de ballonvaart was uitgevonden.
Gevangenen als proefkonijnen
De gebroeders Montgolfier waren dus niet aan boord op 21 november 1783, tijdens de eerste ballonvaart. Voor die bewuste ballonvaart was er nog nooit een mens zo hoog de lucht in gegaan. En dus had men geen idee hoe het menselijk lichaam zou reageren op die hoogte. Combineer dat met de angst dat zo’n fragiele eerste luchtballon zou neerstorten en je begrijpt dat men niet in de rij stond om plaats te nemen in die eerste luchtballon.
Lodewijk XVI had daar echter een oplossing voor. Hij bepaalde dat twee ter dood veroordeelde gevangenen maar plaats moesten nemen in de ballon. Als ze de vlucht niet overleefden, dan maakte dat in zijn ogen weinig uit, omdat ze toch ter dood veroordeeld waren. Mochten ze de vlucht toch overleven, dan zou hij ze belonen. En bij die gedachte aan ordinaire gevangenen die als held onthaald zouden worden na een succesvolle ballonvaart griezelde wetenschapper François Pilâtre de Rozier. Nee, dan zou hij liever zelf het risico nemen en met alle egards ontvangen worden na zijn succesvolle vlucht. Samen met markies d’Arlandes bemant hij de eerste bemande luchtballon. En de gevangenen die als proefkonijn zouden dienen? Die hoefden niet te treuren, want ze kregen alsnog gratie van de koning.
Champagne na de landing
Na alle egards in ontvangst te hebben genomen waren markies d’Arlandes en Jean-François Pilâtre de Rozier echte helden. De koning van Frankrijk was in extase, wat een heldendaad hadden deze mannen verricht. Lodewijk XVI bepaalde dat vanaf nu iedereen die met zo’n ballonvaart mee ging baron of barones zou worden van het stuk land waarop de ballon zijn bestemming vond. Een traditie was geboren.
Om het aankomend baron- en baronesseschap te vieren namen de passagiers van de luchtballon een fles champagne mee aan boord. Wanneer de luchtballon uiteindelijk landde kwam er echter een woedende boer aangesneld. Hij was niet gediend van de onaangekondigde landing in zijn weiland. Om het goed te maken bieden de passagiers vervolgens hun champagne aan de boer aan. Een tweede traditie was geboren.
Een traditie die ook vandaag in ere wordt gehouden
Hoewel het niet meer mogelijk is om je tot baron of barones van een stuk land te verklaren, worden de tradities van de luchtballonvaart bij CuliAir ook vandaag nog in ere gehouden, op een aangepaste manier. Na genoten te hebben van de ballonvaart krijgen de passagiers na de landing een beetje gras van het landingsveld op hun hoofd. Dat stuk land, op hun hoofd, wordt met de traditionele champagne gedoopt en daarmee ben je toch een beetje de baron of barones van je eigen stukje grond geworden. Een leuke knipoog naar een eeuwenoude traditie.
De hoogte in zonder hoogtevrees
Zo’n champagnedoop vormt de afsluiting van een spannende belevenis. Maar wie last heeft van hoogtevrees en denkt dat een ballonvaart met champagnedoop er dus niet in zit heeft geluk. In een luchtballon heb je namelijk géén last van hoogtevrees.
Jean-François Pilâtre de Rozier en markies D’arlandes zullen in 1783 hun adem hebben ingehouden, terwijl ze tot grote hoogte stegen. Maar hoogtevrees hadden ze niet. Omdat een luchtballon volledig los komt van de grond, neemt je lichaam de hoogte niet waar. Dat is anders wanneer je op een hoge ladder staat, waarbij je hele lichaam zich bewust is van het feit dat je op grote hoogte staat.
Een luchtballon stijgt geleidelijk op, terwijl de grond horizontaal blijft. Je hersenen nemen de hoogte dus niet waar, waardoor er geen angst voor hoogte ontstaat. Wel zo fijn, want iedereen kan zo genieten van een ballonvaart. Het is geen geheim dat zelfs enkele luchtballon piloten hoogtevrees hebben. Zij vliegen liever in een luchtballon op 2 kilometer hoogte, dan dat zij op een ladder van 2 meter staan.
Schroom dus niet om in de voetsporen van de gebroeders Montgolfier, François Pilâtre de Rozier en markies D’arlandes te stappen.
Combineer een onvergetelijke reis in een luchtballon met een voortreffelijk diner en sluit af met champagne. Eén ding is zeker: een vlucht met CuliAir is een ervaring die je nooit meer zal vergeten.